MURAT ERDOÐAN SERBEST MUHASEBECÝLÝK MALÝ MÜÞAVÝR - Anonim Şirketlerde Kar Dağıtımı Ve Muhasebe Kayıtları

1. Kâr dağıtım işlemleri ve muhasebe kayıtları: Anonim şirketler, bütün sermaye şirketleri gibi kâr dağıtımı yapmadan önce yedeklerini
hesaplar ve ayırır. Yedekler özelliklerine göre yasal yedekler ve isteğe bağlı yedekler olmak üzere iki grupta toplanır.

2. Yasal yedekler: TTK’ye gör

2.1. I.Tertip yedek akçe: Her yıl safi kârın % 5 i I.tertip yedek akçe olarak ayrılır.Safi kâr, dönem kârdan varsa geçmiş yıllara ait zararlar düşülerek bulunur. I. tertip yedek akçe, ödenmiş sermayenin beşte biri (1/5) buluncaya kadar ayrılır. Ödenmiş sermayenin beşte birini bulduktan sonra I. tertip yedek akçe ayrılması bir zorunluluk olmaktan çıkar.

2.2. II. Tertip yedek akçe: Kurumlar vergisi, 1.tertip yedek akçe ve 1. temettü şirketin dönem kârından ayrıldıktan sonra ortaklara ve kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın %10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. 2. tertip yedek akçenin ayrılması, kârın dağıtılmasına bağlıdır. Eğer şirket kârı dağıtmıyorsa, 2. tertip yedek akçe ayrılmaz.

3. İsteğe Bağlı Yedekler: İsteğe bağlı olarak yönetim kurulunun teklifi ve genel kurul kararı ile ayrılabilecek yedek akçelerdir. Anonim şirketlerin kâr dağıtımı, özellikle gelir vergisi stopajı bakımından kapalı ve halka açık anonim şirketlerde farlılık göstermektedir.

4. Aile Anonim Şirketlerinde Kâr Dağıtımı ve Muhasebe Kayıtları:

Örnek:
HG Anonim Şirketi bir aile şirketi olup 2008 dönem kârı 100.000 TL’dir. Yönetim kurulunun 31.12.2008 tarihli kâr dağıtımı kararı bulunmaktadır. Şirketinin sermayesi 100.000 adet hisseden oluşmaktadır. Şirketin ödenmiş sermayesi 500.000 TL’dir. Şirket kârının tamamı ticari kâr olup ilaveler ve indirimler yoktur. Ortaklara kâr ödenmesi 10.01.2009 tarihinde yapılacaktır. Şirketin şimdiye kadar ayırdığı 1. tertip yedek akçe tutarı 70.000TL’dir.

Cevap:
Kurumlar vergi matrahının hesaplanması aşağıdaki şekilde olur:

Dönem karı....................................................100.000 TL
İndirimler (-).................................................--------
İlaveler (+).....................................................--------

Mali kâr (kurumlar vergisi matrahı)......100.000 TL
Kurumlar vergisi......... 100.000 x 0, 20 = 20.000TL

I. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:

Ödenmiş sermaye................................... 500.000 TL
1. tertip yedek akçe ayırma sınırı...... 500.000/5= 100.000 TL’dir.
Şirket 31.12.2008 tarihine kadar 70.000 TL I. tertip yedek akçe ayrıldığına göre:
100.000 - 70.000 = 30.000 TL daha I. tertip yedek akçe ayırma zorunluluğu vardır.

Bu dönem I.tertip yedek akçe tutarı ise şöyledir:
Dönem kârı 100.000 x %5 = 5.000 TL

I.Temettü Hesaplaması:

Anonm şirketler ayrıca ödenmiş sermayenin %5’i kadar da I.temettü ayırmak zorundadır.
I.temettü: 500.000 x %5 =25.000 TL’dir

II. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması:

II. Tertip yedek akçe, dönem kârından, kurumlar vergisi ve I.tertip yedek akçe ile I.temettü düşüldükten sonra kalan kârın % 10’u kadar ayrılır. Buna göre:

Dönem karı....................................................................100.000 TL
Kesintiler toplamı..................................................... (50.000 TL)

Kurumlar vergisi (-)............. 20.000 TL
I.tertip yedek akçe (-)......... 5.000 TL
Ortaklara I. temettü (-).... 25.000 TL

II. Tertip yedek akçe matrahı................................. 50,000 TL
II.Tertip yedek akçe..................... 50.000 x %10 = 5.000 TL

II.Temettü Hesaplanması:

II.temettü hesaplanması, II.tertip yedek akçe matrahından II.tertip yedek akçe çıkârılarak bulunur.
II.temettü.......................................50.000 – 5.000 = 45.000 TL

Gelir Vergisi Stopajının Hesaplanması:

I. temettü.................................................................... 25.000 TL
II.temettü....................................................................45.000 TL
Gelir vergisi stopajı matrahı..25.000 + 45.000 =70.000 TL

Gelir vergisi stopajı...............70.000 TL x %15 = 10.500 TL

Hisse başına temüttünün hesaplanması şöyledir:

Hisse başına temüttü = (I.temüttü + II.temüttü) / Hisse senedi sayısı
Hisse başına temüttü = (25.000 + 45.000) / 100.000 = 0.7 TL

Hisse senedinin değeri = 500.000 / 100.000 = 5 TL

Hisse başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı / Hisse senedi değeri
Hisse başına düşen temettü yüzdesi = 0, 7 / 5 = %14

e dönem kârından ayrılan yedek akçelerdir. Yasal yedekler, I. Tertip ve II. Tertip yedek akçe olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

HG ANONİM ŞİRKETİ
KAR DAĞITIM TABLOSU

A.DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI
1. DÖNEM KÂRI.............................................................................................................................................. 100.000
2.ÖDENECEK VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER (-).......................................................................(20.000)
- Kurumlar vergisi......................................................................... 20.000

DÖNEM NET KÂRI........................................................................................................................................ 80.000
3. GEÇMİŞ DÖNEM ZARARI (-).................................................................................................................. -------
4. I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)........................................................................................................ (5.000)
5. İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-).......................... -------

DAĞITABİLİR NET DÖNEM KÂRI......................................................................................................... 75.000
6. ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-)................................................................................................... (25.000)

KALAN KÂR..................................................................................................................................................... 50.000
7. PERSONEL TEMETTÜ (-)......................................................................................................................... -------
8. YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-)................................................................................................... -------
9. ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ............................................................................................................ (45.000)
10. II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(-)...................................................................................................... (5.000)

B.YEDEKLERDEN DAĞITIM..................................................................................................................... --------

C. HİSSE BAŞINA TEMETTÜ
- Hisse başına temettü tutarı......................................................................................................................... 0,7
- Hisse başına temettü yüzdesi ..................................................................................................................... %14

Kâr dağıtımının muhasebe kayıtları:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................31.12.2008......................................

691-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI

370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
Kurumlar Vergisi

20.000

....................................31.12.2008......................................

690-DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS

691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS.

100.000

20.000

80.000

....................................31.12.2008......................................

692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS.

590-DÖNEM NET KÂRI HESABI

80.000

2009 yılında yapılması gerekli kayıtlar şöyledir:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................01.01.2009......................................

590-DÖNEM NET KÂRIHESABI

570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI

80.000

Ortaklara ödenecek kâr payının tahakkuk kaydının yapılması şöyledir:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................10.01.2009......................................

570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI

331-ORTAKLARA BORÇLAR HS
1. Temettü 25.000
2. Temettü 45.000
540-YASAL YEDEKLER
1. Tertip yedek akçe 5.000
2. Tertip yedek akçe 5.000

80.000

70.000

10.000

Ortaklara kâr payı ödendiğinde aşağıdaki kayıt yapılır:

2
....................................10.01.2009......................................

331-ORTAKLARA BORÇLAR HS
1. Temettü 25.000
2. Temettü 45.000

100-KASA HESABI
360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Gelir vergisi stopajı

70.000

59.500
10.500

Gelir vergisi stopajının muhtasar beyanname ile ödenmesi gerekir. Ödeme kaydı şöyle yapılır:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................25.01.2009......................................

360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Gelir vergisi stopajı

100-KASA HESABI

10.500

Kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilip ödenmesi halinde yapılması gerekli yevmiye kaydı aşağıdaki gibi yapılır:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................15.04.2009......................................

370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
Kurumlar vergisi

360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR HS.
Kurumlar vergisi

20.000

2
....................................15.04.2009......................................

360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Kurumlar vergisi

100-KASA HESABI

20.000

20.000

ANONİM ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI VE MUHASEBE KAYITLARI - Halka Açık A.Ş. Kar Dağıtımı ve Kayıtları:

Halka Açık Anonim Şirketlerde Kâr Dağitimi Ve Muhasebe Kayıtları: Halka açık anonim şirketlerin kâr dağıtımına ait ilkelere TTK yanında SPK’de (sermaye piyasası kurulu) tespit etmektedir. SPK'ye göre halka açık anonim şirketlerde, 1.temettü tutarı, dağıtılabilir kârın en az %50'sinden az olamaz ve şirket ana sözleşmesinde birinci temettü oranının gösterilmesi zorunludur. Ayrılması gereken yedek akçeler ve 1. temettü ayrılmadıkça kâr ertesi yıla devredilemez, başka yedek akçe ayrılamaz.

Örnek:
Halka açık HG Anonim Şirketinin sermayesi 200.000 TL olup tamamı ödenmiştir. Sermaye nominal değeri 2 TL olan 100.000 adet hisse
senedinden oluşmaktadır. Şirketin 2008 yılı dönem kârı 80.000 TL’dir. Dönem kârından yapılacak indirim ve ilaveler yoktur. Şirketin ödediği geçici vergi 15.800 TL’dir. Şirket genel kurulu, yasal kesintilerden sonra kalan kârın tamamının dağıtımına 31.12.2008 tarihinde karar vermiştir. Şirketin şimdiye kadar ayırdığı 1.tertip yedek akçe tutarı 3.000.000 TL'dir. Şirket genel kurulu, 31.12.2008 tarihinde dönem kârından yasal kesintiler yapıldıktan sonra kalanın dağıtımına ilişkin dönem sonu finansal tablolarını onaylamıştır.

Cevap:
Kurumlar vergi matrahının hesaplanması aşağıdaki şekilde olur:

Dönem karı.....................................................80.000 TL
Mali kâr (kurumlar vergisi matrahı).........80.000 TL
Kurumlar vergisi............80.000 x 0, 20 = 16.000TL

1.Tertip Yedek Akçenin Hesaplanması:

1.tertip yedek akçe........... 80.000 x %5 = 4.000 TL

Ortaklara 1. Temettünün Hesaplanması:

Dönem kârı................................................... 80.000 TL
Kurumlar vergisi(-) .................................. (16.000 TL)
1.tertip yedek akçe(-)................................ (4.000 TL)
Dağıtılabilir kâr.......................................... 50.000 TL
1.temettü........................ 50.000 x %50 = 25.000 TL

Sermaye Piyasası Kanunu göre 1.temettü tutarı, dağıtılabilir kârın %50’ si olarak dikkate alınmıştır.

2. Tertip Yedek Akçenin Hesaplanması:

Dönem kârı................................................... 80.000 TL
Kurumlar vergisi(-) ....................................(16.000 TL)
1.tertip yedek akçe(-)................................. (4.000 TL)
1.temettü(-)..................................................(25.000 TL)
2.tertip yedek akçe matrahı .................... 35.000 TL
2.tertip yedek akçe..........35.000 x %10 = 3.500 TL

Ortaklara 2. Temettün Hesaplaması:

Dönem kârı.....................................................80.000 TL
Kurumlar vergisi(-)..................................... (16.000 TL)
1.tertip yedek akçe(-)................................. (4.000 TL)
1.temettü(-)...................................................(25.000 TL)
2.tertip yedek akçe(-)................................. (3.500 TL)
2.temettü....................................................... 31.500 TL

Gelir Vergisi Stopajının Hesaplanması:

1.temettü ........................................................25.000 TL
2.temettü ........................................................31.500 TL
Gelir vergisi stopajı matrahı......................56.500 TL
Gelir vergisi stopajı.........56.500 x %10 = 5.650 TL

Hisse başına temüttünün hesaplanması şöyledir:

Hisse başına temüttü = (I.temüttü + II.temüttü) / Hisse senedi sayısı
Hisse başına temüttü = (25.000 + 31.500) / 100.000 = 0.565 TL

Hisse senedinin değeri = 200.000 / 100.000 = 2 TL

Hisse başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı / Hisse senedi değeri
Hisse başına düşen temettü yüzdesi = 0,565 / 2 = %2825

HG ANONİM ŞİRKETİ
KAR DAĞITIM TABLOSU

A.DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI
1. DÖNEM KÂRI.............................................................................................................................................. 80.000
2.ÖDENECEK VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER (-).......................................................................(16.000)
- Kurumlar vergisi......................................................................... 16.000

DÖNEM NET KÂRI........................................................................................................................................ 64.000
3. GEÇMİŞ DÖNEM ZARARI (-).................................................................................................................. -------
4. I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)........................................................................................................ (4.000)
5. İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-)........................... -------

DAĞITABİLİR NET DÖNEM KÂRI......................................................................................................... 60.000
6. ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-)................................................................................................... (25.000)

KALAN KÂR..................................................................................................................................................... 35.000
7. PERSONEL TEMETTÜ (-)......................................................................................................................... -------
8. YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-)................................................................................................... -------
9. ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ............................................................................................................ (31.500)
10. II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(-)...................................................................................................... (3.500)

B.YEDEKLERDEN DAĞITIM..................................................................................................................... --------

C. HİSSE BAŞINA TEMETTÜ
- Hisse başına temettü tutarı......................................................................................................................... 0,565
- Hisse başına temettü yüzdesi ..................................................................................................................... %2825

Kâr dağıtımının muhasebe kayıtları:

Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK

1
....................................31.12.2008......................................

691-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI

370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
Kurumlar Vergisi

16.000

16.000

2
....................................31.12.2008......................................

690-DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS

691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS.

80.000

16.000

64.000

3
....................................31.12.2008......................................

692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS.

590-DÖNEM NET KÂRI HESABI

64.000

64.000

2009 yılında yapılması gerekli kayıtlar şöyledir:

Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK

1
....................................01.01.2009......................................

590-DÖNEM NET KÂRIHESABI

570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI

64.000

64.000

Ortaklara ödenecek kâr payının tahakkuk kaydının yapılması şöyledir:

Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK

1
....................................10.01.2009......................................

570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI

331-ORTAKLARA BORÇLAR HS
1. Temettü 25.000
2. Temettü 31.500
540-YASAL YEDEKLER
1. Tertip yedek akçe 4.000
2. Tertip yedek akçe 3.500

64.000

56.500

7.500

Ortaklara kâr payı ödendiğinde aşağıdaki kayıt yapılır:

....................................10.01.2009......................................

331-ORTAKLARA BORÇLAR HS
1. Temettü 25.000
2. Temettü 45.000

100-KASA HESABI
360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Gelir vergisi stopajı

56.500

50.850
5.650

Gelir vergisi stopajının muhtasar beyanname ile ödenmesi gerekir. Ödeme kaydı şöyle yapılır:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................25.01.2009......................................

360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Gelir vergisi stopajı

100-KASA HESABI

5.650

Kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilip ödenmesi halinde yapılması gerekli yevmiye kaydı aşağıdaki gibi yapılır:

Mad. No

AÇIKLAMA

BORÇ

ALACAK

....................................15.04.2009......................................

370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS.
Kurumlar vergisi

360-ÖDENECEK VERGİ
VE FONLAR HS.
Kurumlar vergisi

16.000

....................................15.04.2009......................................

360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.
Kurumlar vergisi

100-KASA HESABI

16.000